Chào cậu bạn thân,
Lâu rồi mình không tám chuyện, hôm nay tớ phải kể cho cậu nghe một bí mật “động trời”. Đó là tớ đang bị “nghiện” một vài app tài chính. Nghe có điên không cơ chứ? Tớ, một đứa luôn tự hào về khả năng kiểm soát chi tiêu, lại đi “nghiện” app quản lý tiền.
Mà không phải tớ tự nhiên nghiện đâu. Mấy ông Fintech giờ ghê gớm lắm, biến tiền bạc thành trò chơi hết cả rồi!
Fintech và Cuộc “Hack Não” Ngọt Ngào
Chắc cậu cũng thấy dạo này app nào cũng thi nhau “gamification” đúng không? Tức là biến những thứ nhàm chán như quản lý tài chính thành một trò chơi thú vị. Nào là tích điểm, leo rank, mở khóa thành tựu… Nghe quen không?
Theo cảm nhận của tớ, đây là một cuộc “hack não” ngọt ngào. Bởi vì ai mà không thích được khen, được thưởng cơ chứ? Và mấy cái app này nó nắm bắt tâm lý con người quá tốt.
Tớ nhớ có lần, tớ đọc được một bài nghiên cứu về dopamine – một chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến cảm giác hưng phấn. Mỗi khi chúng ta hoàn thành một mục tiêu nhỏ, não bộ lại giải phóng dopamine, khiến ta cảm thấy vui vẻ và muốn tiếp tục. Và các app Fintech đang lợi dụng điều này. Mỗi khi cậu tiết kiệm được một khoản tiền, cậu nhận được một huy hiệu ảo. Mỗi khi cậu thanh toán hóa đơn đúng hạn, cậu lại leo lên một bậc trong bảng xếp hạng. Những phần thưởng nhỏ nhặt này lại có sức mạnh ghê gớm, khiến cậu muốn gắn bó với app hơn.
Từ Tiết Kiệm Đến… Nghiện Tiết Kiệm!
Ngày xưa, bảo tớ tiết kiệm tiền là cả một vấn đề. Tớ luôn có hàng tá lý do để tiêu tiền vào những thứ “quan trọng”. Nhưng từ khi dùng mấy app Fintech, tớ lại thấy việc tiết kiệm thú vị hơn nhiều.
Một trong những app tớ thích nhất là app cho phép tớ đặt mục tiêu tiết kiệm cho những thứ tớ muốn mua. Ví dụ, tớ muốn mua một chiếc máy ảnh mới. Tớ đặt mục tiêu, rồi mỗi ngày tớ trích một khoản tiền nhỏ vào quỹ tiết kiệm. App sẽ hiển thị phần trăm mục tiêu đã đạt được, giống như một thanh “máu” trong game vậy. Cậu càng tiết kiệm nhiều, thanh “máu” càng đầy. Và khi thanh “máu” đầy, tớ sẽ có đủ tiền để mua chiếc máy ảnh đó.
Nghe thì đơn giản, nhưng nó thực sự hiệu quả. Tớ cảm thấy tớ đang “chiến thắng” trò chơi tiết kiệm, và tớ không muốn dừng lại. Tớ còn nhớ hồi bé, tớ hay chơi game nhập vai, cày cuốc cả ngày chỉ để lên level. Bây giờ, tớ đang “cày cuốc” để đạt được mục tiêu tài chính của mình.
Điểm Tín Dụng: Không Còn Là Con Số Khô Khan
Điểm tín dụng, một khái niệm nghe có vẻ khô khan và đáng sợ, cũng được “gamification” hóa một cách tài tình. Ngày xưa, tớ chả quan tâm điểm tín dụng là gì. Tớ chỉ biết là nếu không trả nợ đúng hạn, tớ sẽ bị phạt.
Nhưng giờ thì khác. Các app Fintech không chỉ cho tớ biết điểm tín dụng của tớ là bao nhiêu, mà còn cho tớ biết tớ cần làm gì để cải thiện điểm tín dụng đó. Họ đưa ra những thử thách, những nhiệm vụ nhỏ, và thưởng cho tớ điểm mỗi khi tớ hoàn thành. Ví dụ, họ có thể yêu cầu tớ thanh toán hóa đơn đúng hạn trong ba tháng liên tiếp, hoặc giảm chi tiêu trong một lĩnh vực nhất định.
Tớ bắt đầu coi việc cải thiện điểm tín dụng như một trò chơi. Tớ muốn đạt được điểm số cao nhất có thể. Và tớ cảm thấy tự hào khi thấy điểm tín dụng của mình tăng lên mỗi tháng.
“Con Dao Hai Lưỡi” Của Gamification
Tuy nhiên, tớ cũng nhận ra rằng gamification có thể là một “con dao hai lưỡi”. Nếu không cẩn thận, chúng ta có thể bị cuốn vào vòng xoáy tiêu tiền không kiểm soát.
Tớ có một người bạn, cậu ấy rất thích một app cho phép cậu ấy “ghi điểm” mỗi khi cậu ấy thanh toán bằng thẻ. Mỗi khi cậu ấy mua một món đồ, cậu ấy lại nhận được điểm thưởng, và điểm thưởng này có thể đổi thành quà tặng hoặc giảm giá.
Thoạt nghe thì có vẻ tốt, nhưng vấn đề là cậu ấy bắt đầu mua những thứ cậu ấy không thực sự cần, chỉ để được “ghi điểm”. Cậu ấy bị “nghiện” cảm giác được thưởng, và cậu ấy quên mất rằng cậu ấy đang tiêu tiền một cách vô tội vạ.
Tớ nghĩ đây là một nguy cơ tiềm ẩn của gamification. Chúng ta cần phải tỉnh táo và không để cho những phần thưởng ảo đánh lừa. Chúng ta cần phải nhớ rằng mục tiêu cuối cùng của việc quản lý tài chính là để đạt được sự tự do tài chính, chứ không phải để “ghi điểm” hay leo rank.
Vậy, Chúng Ta Nên Làm Gì?
Vậy, làm thế nào để chúng ta tận dụng được lợi ích của gamification mà không bị “nghiện” nó? Theo tớ, điều quan trọng nhất là phải có ý thức về hành vi của mình.
Chúng ta cần phải tự hỏi bản thân: “Mình có thực sự cần món đồ này không? Mình có đang tiêu tiền vì mình muốn được thưởng không? Mình có đang bỏ qua những mục tiêu tài chính dài hạn của mình để chạy theo những phần thưởng ngắn hạn không?”
Nếu câu trả lời là “có”, thì chúng ta cần phải dừng lại và suy nghĩ. Chúng ta cần phải nhắc nhở bản thân về những giá trị thực sự của cuộc sống, và không để cho những trò chơi ảo chi phối hành vi của mình.
Ngoài ra, chúng ta cũng nên lựa chọn những app Fintech một cách cẩn thận. Chúng ta nên tìm những app có thiết kế minh bạch, rõ ràng, và không khuyến khích chúng ta tiêu tiền một cách vô tội vạ.
Có thể bạn cũng như tớ, đang dần quen với sự xuất hiện của Fintech trong cuộc sống. Quan trọng là ta làm chủ được nó, chứ không phải ngược lại, nhỉ?
Thôi, tớ tám đến đây thôi. Lần sau mình lại tám tiếp nhé!
